انتخاب کود مناسب و زمان مصرف آن نقش مهمی در افزایش تناژ گندم و بهرهوری بیشتر از زمین زراعی دارد. باتوجهبه تغییرات مداوم در روشهای کشاورزی و دسترسی به کودهای جدید، آگاهی از بهترین کودها و نحوه استفاده از آنها اهمیت زیادی دارد. کوددهی گندم معمولاً قبل از کاشت و در هنگام آمادهسازی زمین شروع شده و تا کمی قبل از برداشت محصول ادامه مییابد.
در این مقاله از کهن تاک شیمی ابتدا مواد مغذی مورد نیاز برای رشد گندم در هر مرحله را بررسی میکنیم سپس به معرفی بهترین کودها برای افزایش تناژ گندم، زمانبندی دقیق مصرف و مقدار مناسب هرکدام خواهیم پرداخت تا گندم بیشتر و باکیفیتتری برداشت کنید.
گندم در هر مرحله از رشد به چه مواد مغذی نیاز دارد؟
برای افزایش تناژ گندم باید نیازهای غذایی این گیاه را در هر مرحله از رشد بشناسید. در جدول زیر نیازهای گندم را در سنین متفاوت ملاحظه میکنید.
مرحله رشد |
ترکیبات مغذی |
کودهای مناسب |
نتیجه |
1. بذر مال (قبل از کاشت) |
ترکیبات آلی-محرک ریشهزایی |
هیومیک اسید کود مرغی مایع کود فسفر مایع |
افزایش جوانهزنی و ریشهزایی |
2. جوانهزنی (تا مرحله پنجهزنی) |
مواد مغذی به خصوص ازت و محرک های رشد |
اوره کود 20-20-20 سولفات امونیوم
|
افزایش پنجهزنی و تعداد خوشه |
3. ساقهزنی |
نیتروژن، ریز مغذی گوگرد و پتاسیم |
اوره سولفات امونیوم میکرو معدنی گوگرد مایع |
رشد رویشی سریعتر افزایش و مقاومت رشد ساقه سبزینگی بیشتر |
4. گلدهی و آغاز پر شدن دانه |
بور، فسفر و پتاسیم |
کود 12-12-36 محلول پاشی فروت ست و فسفیت پتاسیم |
بهبود گرده افشانی و تعداد دانه واقعی در هر سنبله |
5. پر شدن دانه (تا قبل از برداشت) |
پتاسیم، ریزمغذی و سیلیس |
سولفات پتاسیم کود 15-5-30 محلول پاشی سیلیکات پتاسیم |
افزایش وزن دانه و کیفیت |
در ادامه جزئیات بیشتر را با بررسی گام به گام مراحل رشد ارائه میدهیم، با ما همراه باشید.

مرحله بذر مال
مرحله بذر مال (Seed Processing)روشی برای تقویت گیاه در زمان کاشت است. در این روش بذر قبل از کاشته شدن با کودهای مخصوصی ترکیب شده و سپس در خاک گذاشته میشود.
بذر مال با استفاده از بذور اصلاحشده و درمان شده، درصد سبزینگی را افزایش میدهد و به گیاه کمک میکند تا در برابر تنشهای محیطی مانند خشکی، افزایش دما و بیماریها مقاوم باشد. این امر موجب تقویت رشد ریشهها و پنجهزنی مؤثرتر گیاه میشود.
در مرحله جوانه زنی
در مرحله جوانهزنی، تأمین مواد غذایی در مراحل اولیه رشد بسیار حیاتی است و سلامت گیاه را تضمین میکند.
- ازت: ازت برای سنتز پروتئینها، رشد سریع، تولید کلروفیل و توسعه ریشه در این مرحله از رشد گیاه گندم ضروری است.
- نیتروژن –N: به کمک این ماده رشد اولیه گیاه سریعتر خواهد شد.
- فسفر –P: این ماده انرژی مورد نیاز برای رشد و بالندگی اولیه گیاه و شکلگیری توده ریشه را فراهم میکند.

در مرحله تیلرینگ (Tillering) یا پنجه زنی
پس از جوانهزدن باید گیاه را برای پنجهزنی حمایت کنید و این مواد غذایی را در اختیار آن قرار دهید:
- نیتروژن –N: به رشد برگها و افزایش تعداد پنجههای برگ در هر گیاه کمک میکند.
- منگنز –Mn: به ایجاد ساختار آنزیمها و پروتئینهای موردنیاز برای فتوسنتز کمک میکند.

در مرحله رشد ساقه
زمانی که گندم بعد از کاشتن بذر شروع به رشد میکند، باید نیازهای آن را تأمین کنید. درست است که گندم در این مرحله نیز به منگنز، زینک و مس نیاز دارد؛ اما اصلیترین نیازهای گیاه برای رشد ساقه به شرح زیر هستند:
- نیتروژن –N: برای داشتن برگهای بزرگ و تسریع روند رشد حیاتی است.
- فسفر –P: ایجاد انرژی مورد نیاز برای رشد و بالندگی ساقه گیاه ضروری است.
- پتاسیم –K: برای گردش آب در گیاه و یکپارچگی ساختار آن مفید است.
- گوگرد –S: در افزایش محصول و کیفیت گندم نقش دارد.
- منگنز –Mn: به ساخت آنزیمها و پروتئینهای موردنیاز برای فتوسنتز کمک میکند.
- زینک –Zn: برای واکنش آنزیمی، سوختوساز نیتروژن و تجزیه پروتئینها مفید است.

مرحله گرده افشانی، گل دهی و پر شدن دانه
اکنون زمان گلدهی است، دانهها پدیدار شده و وزن میگیرند. در این مرحله باید مواد مغذی موردنیاز برای فتوسنتز درست گیاه را فراهم کنید. سطح نیتروژن خاک باید بهاندازه کافی بالا باشد و مواد مغذی دیگری مانند فسفر، منگنز و بور باید برای افزایش محصول در نظر گرفته شوند. گیاه در این مرحله به این مواد مغذی نیاز دارد:
- نیتروژن –N: برای افزایش بار گیاه، افزایش مدت دوام برگهای سبز و افزایش نرخ بقای دانههای گندم و افزایش اندازه گندم و بالابردن میزان پروتئین گندم ضروری است.
- منگنز –Mn: برای افزایش دوران حضور برگهای سبز مفید است.
- فسفر –P: برای دوباره به گردش در آوردن مواد خشک و افزایش محصول مفید است.
- بور – B: برای افزایش درصد زیست گردة گیاه به کار میرود.
- سیلیس- (Si) : این ماده باعث افزایش استحکام ساختاری گیاه و پایداری دانهها در برابر شرایط نامساعد میشود.
انتخاب بهترین کود برای افزایش تناژ گندم
انتخاب کود مناسب نهتنها به رشد سالمتر گیاه کمک میکند، بلکه تأثیر مستقیم و زیادی بر عملکرد نهایی گندم و افزایش تناژ آن دارد. استفاده از کودهای صحیح میتواند شرایط ایدهآلی برای گندم فراهم کند و در نهایت به بهبود کیفیت و کمیت محصول منجر شود. گندم برای رشد به دودسته از عناصر نیاز دارد:
- عناصر ماکرو (عناصر اصلی) شامل نیتروژن، فسفر، گوگرد و پتاسیم هستند که به مقدار زیادی توسط گیاه مصرف میشوند.
- عناصر میکرو (ریز مغذیها) مانند بور، روی، منگنز و آهن در مقادیر کمتری در رشد گندم نقش دارند، اما برای رشد و توسعه سالم گیاه ضروری هستند.
در این بخش، به معرفی و بررسی انواع کودهای ضروری برای گندم میپردازیم تا شما کشاورزان بتوانید بهترین گزینهها را برای هر مرحله از رشد گیاه انتخاب کنید.

کود نیتروژن (N) برای گندم ضامن برگ های سبز فراوان است
نیتروژن یکی از مهمترین عناصر برای رشد سریع و سالم گندم است. این ماده به گیاه کمک میکند تا برگهای سبز و پرپشتی تولید کند و پروتئینهای حیاتی را بسازد. وقتی که نیتروژن به طور مؤثر و بهموقع در اوایل فصل رشد به خاک اضافه شود، گندم میتواند سریعتر رشد کند و بهسرعت آماده بهرهبرداری شود.
اما توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد نیتروژن میتواند باعث رشد بیرویه ساقهها و برگها شود که در نهایت بر تولید دانهها تأثیر منفی میگذارد؛ بنابراین، مصرف متعادل و دقیق این کود کلید رسیدن به تولید بالای گندم است.

برای بهبود فرایندهای حیاتی گیاه مانند تثبیت نیتروژن، تنفس و فتوسنتز، استفاده از محصولات پیشرفتهای مانند کود بُن فاریک اسید میتواند مؤثر باشد. این محصول با تقویت فرایندهای زیستی گیاه، به تثبیت بهتر نیتروژن و جذب بهتر عناصر مغذی کمک کرده و در نتیجه به رشد سالمتر و عملکرد بالاتر گندم منجر میشود.
کود فسفر (P) برای گندم یک منبع انرژی است
فسفر همانند کلید اصلی رشد ریشهها عمل میکند و از گیاه در برابر تنشها و شرایط سخت محیطی محافظت میکند. اگر میخواهید ریشههای گندم شما قوی و سالم باشند تا بتوانند مواد مغذی و آب را بهخوبی جذب کنند، فسفر نیاز ضروری مزارع گندم شما است.
در ابتدای فصل رشد، استفاده از کود فسفیت پتاسیم+ مس سبب میشود تا ریشههای گندم سریعتر گسترش یابند و گیاه قادر باشد در برابر خشکی و کمبود مواد مغذی مقاومتر باشد. این کود به طور ویژه در تقویت سیستم دفاعی گیاه و افزایش تابآوری آن در برابر بیماریها و آفات مؤثر است.
کودهای فسفیت پتاسیم+ مس در زمان کاشت گندم، مانند یک تقویتکننده قوی عمل کرده و یک شروع پرقدرت را در روند رشد گیاه به دنبال دارد.

کود پتاسیم (K) برای گندم ضامن سلامتی است
اگر میخواهید گندم شما در برابر بیماریها و تنشهای محیطی مقاومتر باشد، پتاسیم را فراموش نکنید. این کود به گیاه کمک میکند تا در مراحل حساس رشد بهویژه در زمان پر شدن دانهها، به گیاه کمک میکند تا دانههای بیشتری تولید کرده و کیفیت محصول را افزایش دهد.
پتاسیم همچنین نقش مهمی در فتوسنتز و تبدیل نور خورشید به انرژی برای گیاه دارد. در نهایت، با پتاسیم، گندم شما نهتنها رشد خوبی خواهد داشت، بلکه محصولی سالم و باکیفیت به دست خواهید آورد.
میتوانید با تهیه کود تیوسولفات پتاسیم مایع به تقویت استحکام ساقه گندم، بهبود کیفیت دانهها و جلوگیری از خوابیدگی ساقهها کمک کنید. این کود در مراحل حساس رشد، بهویژه در پر شدن دانهها، مقاومت گیاه را در برابر تنشها و بیماریها افزایش میدهد. کود تیوسولفات پتاسیم برای گندم، برنج، سبزیها و درختان میوه کاربرد دارد.

کود گوگرد (S) برای گندم کیفیت را بالا می برد
کود گوگرد مایع برای بهبود رشد گیاه گندم مفید است. این کود بهترین تأثیر خود را زمانی دارد که قبل از کاشت بهصورت بذر مال استفاده شود تا خاک تقویت شود و ریشهها بهتر رشد کنند. این کود را میتوان به دو روش آبیاری یا محلولپاشی برای گندم استفاده کرد.
کودهای میکرو {روی (ZN)، منگنز (MN)، مس (CU)}
کودهای میکرو که شامل عناصری چون روی (Zn)، منگنز (Mn) و مس (Cu) هستند، با وجود اینکه تنها در مقادیر بسیار کم مورد نیازند، نقش حیاتی در رشد و سلامت گیاهان ایفا میکنند. این عناصر ریزمغذی، به دلیل تأثیر عمیقشان در فرایندهای زیستی گیاهان، اهمیت فوقالعادهای دارند. فرایندهایی چون فتوسنتز، تشکیل دانهها و رشد ریشهها به طور مستقیم به این ریزمغذیها وابسته است و کمبود هرکدام از این عناصر میتواند تأثیرات منفی زیادی بر روی عملکرد گیاه بگذارد.
کود سوسپانسیون 20-20-20 NPK یا کود سه 20 حاوی نسبت مساوی نیتروژن، پتاسیم و فسفر است. این کود همچنین دارای ریزمغذیهای کلات شدهای مانند آهن، روی، مس، منگنز، منیزیم و بور میباشد. از این رو میتوان کود سوسپانسیون سه ۲۰ را راهحلی بینظیر برای تقویت رشد گیاهان به شمار آورد. این کود باعث افزایش مقاومت گیاه گندم در برابر تنشهای محیطی، آفات و بیماریها و همچنین ارتقای کیفیت، کمیت، اندازه و رنگ محصول میشود. از این کود به دو روش محلول پاشی و آبیاری برای گندم استفاده میشود.
- روی (Zn):
روی بهعنوان یک کاتالیزگر برای بسیاری از واکنشهای بیوشیمیایی در گیاهان عمل میکند. این عنصر در تولید پروتئینها، هورمونها و آنزیمهای کلیدی برای فتوسنتز نقش اساسی دارد. روی به گیاهان کمک میکند تا انرژی خود را بهتر تولید کنند و ازاینرو تأثیر مستقیم بر رشد ریشهها و برگها دارد. کمبود روی میتواند باعث کاهش رشد گیاه، زردشدن برگها و افت کیفیت دانهها شود. - منگنز (Mn):
منگنز در واقع محرک اصلی فتوسنتز است. این عنصر در ساخت کلروفیل و فرایندهای انرژیسازی در گیاه مشارکت دارد. کمبود منگنز باعث کاهش ظرفیت فتوسنتزی گیاه، افت شدید رنگ برگها و کاهش قدرت مقاومت گیاه در برابر بیماریها میشود. - مس (Cu):
مس یک عنصر اساسی برای تبدیل انرژی و تنفس در گیاهان است. مس همچنین نقش ویژهای در تقویت سیستم ایمنی گیاه دارد و از آن در برابر بیماریها محافظت میکند. گیاهانی که مس کافی دریافت نمیکنند، بهراحتی دچار پژمردگی، کاهش رشد و تولید ضعیفتری خواهند داشت.

اهمیت زمان بندی و مقدار مصرف کودها برای افزایش تولید گندم
برای دستیابی به حداکثر تولید گندم، زمانبندی دقیق و مقدار مصرف بهینه کودها از اهمیت ویژهای برخوردار است. استفاده صحیح از کودهای مختلف در هر مرحله از رشد گیاه، به بهبود وضعیت تغذیهای، تقویت فرآیندهای فیزیولوژیکی گیاه و بهینهسازی بهرهبرداری از منابع موجود در خاک کمک میکند. مصرف کودهای مغذی در زمانهای مناسب موجب افزایش کارایی فتوسنتز، بهبود کیفیت دانه و افزایش عملکرد محصول میشود. بهطوری که استفاده از کود در زمان یا مقدار نامناسب نهتنها تأثیر مثبتی ندارد، بلکه میتواند به گیاه آسیب وارد کرده و عملکرد آن را کاهش دهد.
نوع کود |
مرحله رشد |
زمان مصرف |
مقدار مصرف |
کود فسفر |
کاشت و شروع رشد |
قبل از کاشت یا در مراحل اولیه رشد |
۵۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم در هر هکتار |
کود نیتروژن |
رشد رویشی |
پس از سبزشدن و رشد گیاه |
۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم در هر هکتار |
کود پتاسیم |
رشد رویشی |
همزمان با رشد رویشی |
۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم در هر هکتار |
کود گوگرد |
بذر و رشد رویشی |
قبل از خوشهدهی |
باتوجهبه نیاز خاک و گیاه |
کود پتاسیم (مرحله دوم) |
ابتدای خوشهدهی |
قبل از پر شدن دانهها |
۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم در هر هکتار |
کودهای آلی: تقویت ساختار خاک و جذب بهتر مواد مغذی
فولیکاسید مایع یکی از کودهای آلی بسیار مؤثر است که به طور چشمگیری سبب تقویت رشد گیاه و بهبود سلامت خاک میشود. خرید کود فولویکاسید مایع جذب مواد مغذی توسط گیاه را افزایش میدهد. همچنین، با تقویت ساختار خاک به طور مستقیم بر کیفیت محصول تأثیر مثبت میگذارد.
نکات تکمیلی برای بهبود تولید گندم
- مصرف نیتروژن باید در مرحلههای بعدی رشد کاهش یابد تا گیاه به طور بهینه تمرکز خود را بر روی دانهها بگذارد.
- آبیاری منظم و بهموقع باعث میشود تا مواد مغذی بهخوبی در خاک حل شده و به ریشهها برسند. آبیاری مناسب باعث بهبود عملکرد کودها و افزایش بهرهوری میشود.
- مقدار مصرف کودها بستگی به نوع خاک، نیاز گیاه و شرایط محیطی دارد؛ بنابراین، برای تعیین میزان دقیق مصرف، توصیه میشود با کارشناسان تاک شیمی مشورت کنید.

کلام آخر
کشت گندم در حالت دیم بهاری یا پاییزه چندین ماه به طول میانجامد. اگر زمین زراعی بهقدر کافی حاوی مواد مورد نیاز برای کشت گندم نباشد، قادر به برداشت محصول در تناژ بالا نخواهید بود. به همین دلیل قبل از هر اقدامی باید نیازهای این گیاه را بشناسید و به بهترین شکل در تأمین آنها کوشا باشید. در این مقاله شما را با نیازهای گندم آشنا کردیم و اکنون میدانید که گیاه شما در هر مرحله از رشد به چه مواد مغذی نیاز دارد. امیدوارم از برکت کشت گندم بهرهمند شوید.
سلام، این یک دیدگاه است.
برای شروع مدیریت، ویرایش و پاک کردن دیدگاهها، لطفا بخش دیدگاهها در پیشخوان را ببینید.
تصاویر نویسندگان دیدگاه از Gravatar گرفته میشود.